โกนผมไฟวันไหนดี จำเป็นไหม เพื่ออะไร?

พิธีโกนผมไฟเป็นความเชื่อโบราณที่สืบทอดมายาวนาน โดยมีความเชื่อว่า เส้นผม เล็บมือ เล็บเท้า ที่ติดตัวมาตั้งแต่มนุษย์อยู่ในครรภ์มารดานั้นเป็นของไม่สะอาด ดังนั้นเมื่ออายุครบหนึ่งเดือนจึงนิยมจัดให้มีพิธีโกนผมไฟ ถือเป็นการเปลี่ยนผ่านจากสถานะหนึ่งไปยังอีกสถานะหนึ่งโดยสมบูรณ์ เนื่องจากในสมัยก่อนการสาธารณสุขยังไม่ดีนัก เด็กแรกเกิดจะมีอัตราการเสียชีวิตสูงกว่าทุกวันนี้

โกนผมไฟคืออะไร?

โกนผมไฟ คือ การทำพิธีกรรมอย่างหนึ่งที่สืบทอดกันมาตั้งแต่โบราณ เน้นการโกนผม โกนคิ้ว ตัดเล็บมือ เล็บเท้า ให้กับเด็กทารกอายุครบหนึ่งเดือน เชื่อกันว่า ผม เล็บ และคิ้ว ที่ติดตัวเด็กมาตั้งแต่เกิดไม่สะอาด และเมื่อทำพิธีกรรมเสร็จแล้วเชื่อว่า เด็กคนนั้นจะกลายเป็นลูกคนโดยสมบูรณ์ แข็งแรง ไม่เจ็บป่วย และเลี้ยงง่ายขึ้น เหตุที่ต้องรอให้ครบหนึ่งเดือน เนื่องจากเป็นช่วงที่ทารกและแม่เด็กแข็งแรงดีแล้ว โดยจะเลือกวันและเวลาที่เป็นฤกษ์ดี ถูกโฉลกกับเด็ก สำหรับสาเหตุที่เรียกว่า “ผมไฟ” เพราะในสมัยก่อนเมื่อคลอดลูกออกมา แม่ต้องอยู่บนแคร่ข้างเตาไฟ เรียกว่า “อยู่ไฟ” เพื่อให้มดลูกเข้าอู่ จะได้มีร่างกายสมบูรณ์ สามารถให้นมลูกได้ จึงไม่ต้องอยู่ไฟอีกต่อไป เรียกว่า “หย่าไฟ” ด้วยเหตุนี้ผมของเด็กแรกเกิดจึงถูกเรียกตาม ๆ กันมาว่า “ผมไฟ”

โกนผมไฟแล้วผมจะดกดำจริงหรือไม่?

ความจริงแล้วผมของเด็กจะดกหรือไม่นั้น ย่อมขึ้นอยู่กับพันธุกรรมของพ่อแม่ แต่เชื่อว่าโกนผมไฟแล้วจะทำผมดกดำ เพราะเส้นผมที่ขึ้นใหม่หลังโกนมักจะดูเส้นใหญ่กว่าเดิม อย่างไรก็ตาม โดยปกติแล้ว ผมของเด็กแรกเกิดจะหลุดร่วงไปเองหลังเกิดได้ประมาณสองถึงสามเดือน แล้วก็จะมีเส้นผมใหม่ขึ้นมาแทนที่

ไม่ทำพิธีโกนผมไฟจะเป็นอะไรหรือเปล่า?

การทำพิธีโกนผมไฟไม่ใช่เรื่องจำเป็น จะทำหรือไม่ก็ได้ หากมีความเชื่อและสะดวกก็สามารถทำตามที่เชื่อโดยไม่ผิดแต่อย่างใด หรือจะมองว่าเป็นการสืบสานวัฒนธรรมไม่ให้สูญหายก็ได้เหมือนกัน

สิ่งที่ต้องเตรียมสำหรับพิธีโกนผมไฟ?

1.หาฤกษ์ โดยให้พระอาจารย์คำนวณหาวันให้

2.นิมนต์พระจำนวน 5 รูป หรือ 8 รูป ตามศรัทธา

3.เชิญญาติมิตร

4.จัดหาเครื่องใช้ในพิธีโกนผมไฟ คือ หม้อทะนน 2 ใบ, ขมิ้น, ป่อย, กระแจะ, น้ำอบ, มีดพร้า, ขวานถาก และเสียม และเตรียมสำหรับแมวอีก 1 ที่ด้วย

5.จัดหาเครื่องสังเวยสู่ขวัญเด็ก อย่างละ 3 ที่ มีดังนี้

กล้วยสุก 3 หวี แบ่งใส่จาน 3 ใบ
มะพร้าวอ่อน 3 ผล แบ่งใส่จาน 3 ใบ
หมากพลู 3 จานๆ ละ 3 พลูซ้อนกัน หมากวางตรงกลาง
ขนม ข้าวสุก ข้าวเหนียว 3 จาน วางข้าวสุกก่อน วางข้าวเหนียวบน วางขนมไว้บนสุด (ขนมจำพวกรูปกุ้ง ปู ปลา) และปักเทียนจานละ 1 เล่ม
สำรับกับข้าว 3 สำรับๆ ละ 7 ถ้วย แกงที่ต้องมีคือ แกงฟักเขียว แกงฟักทอง แกงขี้เหล็ก แกงลูกชิ้นปลา และแกงอย่างอื่นอีก 3 อย่าง ให้ครบ 7 อย่างเป็นใช้ได้
น้ำบริสุทธิ์ 1 ขัน
ทำไม้คันเบ็ด ลักษณะคล้ายไม้เรียวปลายผูกเชือก ปลายเชือกผูกแหวนทอง มีหัวพลอยหรือเพชรห้อยไว้
เครื่องบูชาขวัญ หมอขวัญ (บูชาครู) 1 พาน ประกอบด้วย ธูป เทียน ดอกไม้ และเงิน 12 บาท
ปลาย่าง ตัวขนาดพอประมาณ 3 ตัว วางบนจานขนมทั้ง 3 จานๆ ละ 1 ตัว

การโกนผมไฟมีผลเสียหรือไม่?

ตามที่ได้กล่าวไปแล้วว่า การโกนผมไฟถือเป็นความเชื่อส่วนบุคคล ซึ่งโดยปกติแล้วมักไม่ส่งผลเสียใด ๆ ต่อเด็ก แต่มีข้อควรระวังสำหรับคุณพ่อคุณแม่ดังนี้:

ระวังมีดโกนบาดลูก ควรทำโดยผู้เชี่ยวชาญ หรือใช้มีดโกนแบบที่มีตัวกันบาด
ไม่ควรนำธูปเทียนไปใกล้ตัวเด็กมากเกินไป เพราะควันของธูปอาจทำให้เด็กเกิดการระคายเคืองได้
หากมีญาติผู้ใหญ่มาร่วมงานหลายคน ควรให้ทุกคนระมัดระวังเรื่องความสะอาด และล้างมือทุกครั้งก่อนสัมผัสตัวเด็ก โดยเน้นเป็นพิเศษในช่วงที่มีโรคระบาด

ในปัจจุบัน พิธีโกนผมไฟอาจพบเห็นได้น้อยลง เพราะสังคมเปลี่ยนแปลงไปมากแล้ว แต่บางครอบครัวยังคงรักษาประเพณีนี้เอาไว้ อาจไม่จัดงานใหญ่โต เหลือเพียงโกนเส้นผม ตัดเล็บมือและเล็บเท้าเป็นอันเสร็จพิธี